Lịch sử lâu đời của bảo tàng Hagia Sophia tại Istanbul
Bảo tàng Hagia Sophia (tiếng Thổ Nhĩ Kỳ “Ayasofya”, tiếng Việt lược dịch “Trí tuệ thần thánh”) tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ đã từng nhà thờ Chính Thống Giáo lớn nhất thế giới trong vòng 1000 năm (537 -1453) và là công trình kiến trúc quan trọng nhất Đế quốc Đông La Mã với quy mô vượt trội và sức ảnh hưởng lâu dài đến các kiến trúc sau này của thời Ottoman và cả thời Phục hưng. Bảo tàng Hagia Sophia qua các thời kỳ là trung tâm tôn giáo của Đa thần giáo, Thiên chúa giáo và Hồi giáo.
Hagia Sophia là một nhà thờ khi được người La Mã xây dựng năm 360. Nhà thờ hiện nay được xây dựng lại dưới triều hoang đế Justinian I năm 532 sau 2 lần bị quân phiến loạn phá hủy. Tiếp đó trở thành thánh đường Công giáo La Mã sau cuộc thập tự chinh thứ tư năm 1453. Sự sụp đổ của Byzantine sau khi đế chế Ottoman xâm lược năm 1453 đã biến Hagia Sophia thành giáo đường Hồi giáo. Năm 1923 nước Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ ra đời, dưới sự quyết định của Mustafa Kemal Ataturk (tổng thống đầu tiên của nước Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ), Hagia Sophia trở thành viện bảo tàng của thành phố Istanbul vào năm 1935 cho đến nay.
Kiến trúc cầu kì của bảo tàng Hagia Sophia tại Istanbul
Về mặt kiến trúc, bảo tàng Hagia Sophia là công trình điển hình cho kiến trúc Byzantine với mái vòm lớn, mặt bằng hình chữ nhật; lối vào từ hướng Tây, bàn thờ hướng Đông; bề ngoài giản dị, bên trong tinh xảo; cùng các họa tiết Mosaic mô tả lại các Thánh tích…
Đặc điểm ấn tượng nhất của Thánh đường là mái vòm chính điện. Mái vòm đường kính 31m đặt trên một dãy 40 cửa sổ và mở rộng sang hai bên bằng hai vòm khuyết nhỏ hơn, và tiếp tục được mở rộng bằng ba vòm nhỏ hơn nữa. Toàn bộ kiến trúc được chống đỡ bằng các cột cẩm thạch chồng lên nhau, hướng mắt người lên đỉnh vòm, tạo ra cảm giác vô hạn về không gian. Cho đến nay cấu trúc của mái vòm Hagia Sophia vẫn là đề tài hấp dẫn của các sử gia, kiến trúc sư và kỹ sư bởi sự sáng tạo của người xưa.
Đặc trưng thứ hai của Hagia Sophia là phong cách trang trí Mosaic (khảm ghép) có mặt trên mọi ngóc ngách của Thánh đường. Các bức tranh Mosaic tại đây thường vẽ lại Đức mẹ Maria, chúa Jesus, các Thánh, các thiên thần, các vị Hoàng đế và Hoàng hậu. Phần còn lại của Thánh đường được khảm bằng các họa tiết hình học phức tạp.
Một phần quan trọng của bảo tàng Hagia Sophia chính là những kiến trúc Hồi giáo được xây dựng sau khi Ottoman tiếp quản Constantinople. Tiêu biểu nhất là bốn cột minaret xây dựng quanh Giáo đường qua từng đời Sultan. Tại vị trí của bàn thờ trong thời kỳ Chính thống giáo, người ta thay bằng một mihrab (khoảng trống trên tường, quay về Mecca, chỉ hướng cúi lạy cho các tín đồ hồi giáo). Ngoài ra còn có minbar (giảng đàn của giáo sĩ), hai bình tẩy uế cỡ lớn bằng cẩm thạch mang về từ Pergamon. Phía bên ngoài, các kiến trúc sư của Ottoman đã thêm vào hai minaret ở phía Tây công trình, một đài phun nước (sadirvan) dùng trong lễ rửa tội, và xây lăng mộ cho các Sultan Murad III và Mehmed III ở bên cạnh Giáo đường.
Mặc dù trải qua rất nhiều lần bị tàn phá, tôn tạo và hòa trộn về kiến trúc, bảo tàng Hagia Sophia vẫn mang một vẻ đẹp của sự thống nhất và là chứng tích cho những thiên tài kiến trúc của các thời kỳ lịch sử. Hagia Sophia đặc biệt nổi tiếng vì bốn ngọn tháp hùng vĩ và mái vòm trung tâm hình bát úp rộng lớn. Bên trong hiện vẫn cón bức tranh ghép từ thế kỷ thứ 9, và các bức bích họa thế kỷ thứ 10 của Kitô giáo. Trong khi các mái vòm lại được trang trí bằng những câu kinh Qur’an của Hồi giáo.
Sức ảnh hưởng của Hagia Sophia kéo dài theo năm tháng, là nguồn cảm hứng và hình mẫu cho những công trình sau này của Ottoman mà gần gũi nhất chính là Giáo đường Xanh (Blue Mosque) và Giáo đường Sultan Mehmed tại Istanbul.
Thông tin du lịch bảo tàng Hagia Sophia
Khách du lịch Istanbul chú ý bảo tàng Hagia Sophia mở cửa tất cả các ngày trong tuần. Thời gian mở cửa vào mùa Đông (từ 01.10 đến 15.04) là 09.00 sáng đến 17.00 tối (đóng cửa quầy bán vé vào 16.00 tối) và thời gian mở cửa vào mùa Hè (từ 15.04 đến 01.10) là 9.00 sáng đến 19.00 tối (quầy bán vé đóng cửa vào 18.00 tối). Giá vé vào cửa hiện tại là 30 tiền lira Thổ Nhĩ Kỳ. Để đến Hagia Sophia có thể dùng tàu điện Tram line (T1) với bến đỗ là “Sultanahmet”.
Theo Mannup
